Belichtingstijd: De warme zomer van 1975

De foto’s die ik van Julia heb gevonden, beslaan een periode van negen jaar. De vroegste is genomen in 1972. Het is Hemelvaartsdag, de dag waarop volgens katholieke traditie kinderen hun eerste communie doen. Julia zit op een houten klapstoel in het eenvoudige interieur van mijn oudste broer. Op haar schoot, mijn nichtje Roos gekleed in een wit-kanten jurkje. Roos’ blonde haar, gekapt in een Franse paardenstaart en opgemaakt met witte bloemen, vormt een scherp contrast met de donkere wijduitstaande haardos van Julia. Roos kijkt met  grote ogen recht in de lens van de camera. Trots toont ze het vlammetje, dat ze ontfutseld heeft aan de aansteker in haar hand, terwijl ze wacht op de sigaret die Julia rolt uit een pakje shag. 

Driemaal Julia op stukjes papier niet groter dan een pasfoto, afkomstig van proefstroken waarmee we de juiste belichtingstijd bepaalden voor we tot de definitieve afdruk overgingen. We leven een jaar later en zwoegden voor ons eindexamen VWO. Aan de omgeving te zien staat ze in de tuin van het huis in Bussum waar ze in die tijd op kamers woonde. Haar handen stevig geplant in haar zij, springen haar tepels dwars door het velours van haar vest heen uitdagend naar voren. Opvallend ook hoe jeugdig rond haar gezicht, hoe zacht haar kaaklijn nog is. Ik ben helemaal vergeten dat ze zo kon stralen, zo vrolijk ook kon zijn.

Zomervakantie 1975. Bergen aan Zee. Ingetogen, verlegen bijna, haar handen losjes tussen haar dijen in het zand, zit Julia in lotushouding op het strand. Ze paste op het huis van haar zus en had mij samen met de dochters van mijn oudste broer uitgenodigd, om haar een week gezelschap te houden. Op één dag fietste ik, samen met de kinderen, de 100 kilometer om van mijn geboortedorp naar Alkmaar te komen. 

Vanaf Katwijk voerde de tocht over fietspaden gelegen vlak onder en langs de kust van de Noordzee. Duin op, duin af, reden we helemaal tot aan IJmuiden. Roos, nog maar tien jaar oud, duwde ik of ze liet zich, als mijn hand moe was geworden, voortslepen door zich aan mijn pols vast te klemmen. Haar zusjes van twaalf en dertien trapten zonderen mopperen op hun met bagage overladen oude fietsen.

                                         

                                        

Het prachtige weer bleef ons de hele week vergezellen. Bijna dagelijks waren we te vinden op het strand. Vaak ook zochten we verkoeling in de diepe en half verwilderde tuin achter het huis. Beschermd door met klimop begroeide muren trokken de meisjes naarmate de zon hoger en hoger klom, steeds meer kledingstukken uit. Nagenoeg naakt en op hun knieën gezeten wiedden ze het onkruid dat tussen de steentjes van het terras groeide. Dregden algen, kroos en een overschot aan waterplanten uit de visvijver en spetterden elkaar met de tuinslang nat.


Helemaal bloot werd het waterballet daarna in de douche voortgezet. Julia legde het feest vast op de gevoelige plaat. Het huis beschikte over een donkere kamer en samen keken we nog diezelfde avond naar het resultaat. Liggend op hun buik, een grijns van oor naar oor, steken drie hoofden net uit boven de rand van de douchebak. Roos, de enige met lang haar, heeft een enorme douchemuts op. Drie giechelende meisjesgezichten boven elkaar, kijken op een andere foto, langs de opengeschoven douchedeur heen. En tot slot natuurlijk de blote billen foto, die antwoord moet geven op de vraag: wie er, te zien aan de bikinilijn, het meeste bruin is geworden?

Belichtingstijd: Een bonte droom

Ik heb na lang zoeken een paar foto’s van Julia gevonden. De meeste zijn zwart-wit en vermoedelijk met haar camera genomen. Ik maakte bijna uitsluitend dia’s in die tijd. Dat was goedkoper en de geprojecteerde beelden vond ik mooier, maar wel lastiger, om naar terug te kijken. Bijvoorbeeld op mijn verjaardag als mijn broers en zus op bezoek kwamen en ik wat van mijn vakantie wilde laten zien.
    ‘We gaan toch geen dia’s kijken, hé?’ Werd al snel de slogan op mijn feestjes: ‘niet zo ongezellig hoor!’
    ‘Niet de hele avond in het donker!’
    ‘Een paar dozen maar?’ Bedelde ik dan en probeerde ze te verleiden met de aankondiging dat er ook mooie opnamen tussen zaten van mijn nichtjes en neefjes: hun kinderen.

Kinderen zijn mijn geheime wapen. Al heel jong zette ik het in om mijn eigen zin door te kunnen drijven. Maakte ik van mijn nood een deugd en bood mijn moeder aan dat, terwijl zij werkte in het huis, ik wel op de kleintjes zou letten. Ik nam mijn jongste broertjes mee naar buiten, waar ik zelf wilde spelen, en rende met hen en de drie buurmeisjes waar ik ook op paste, de graslanden in. Daar in de wijdheid van een Hollandse polder werkte ik aan mijn droom: een eigen circus. 

De fotootjes zijn gemaakt halverwege de jaren vijftig. Op een oude deken in het gras maken kinderen gymnastische oefeningen. Ze liggen op hun buik, duwen zich af met hen handen, strekken hun lijfjes, hangen met hun hoofd achterover en plaatsen hun voeten er in een boog bovenop. Ze zijn vier, vijf en zes jaar oud. Voor slangenmens leerde ik hen, moet je jong beginnen met trainen.
  

Behalve het rondreizende variété op de jaarlijkse kermis was een belangrijke inspiratiebron: De bonte droom van het Circus. Een album uitgegeven en gratis verstrekt door het Nederlandse Zuivelbureau te ‘s-Gravenhage. 

  

De ongeveer honderd plaatjes met afbeeldingen van beroemde circusfiguren, spaarde ik met de logo’s die op de zilverkleurige verpakking van roomboter waren gedrukt. Het was voor mij een geluk dat mijn moeder in die tijd aan galblaaskolieken leed. Sommige voedingsmiddelen zoals spinazie bijvoorbeeld had de huisarts haar ten strengste verboden, maar het gebruik van echte boter had hij juist voorgeschreven. Er stond bij ons dus iedere dag roomboter op tafel en zo kon ik sparen tot alle lege vakjes in het album waren opgevuld.

 Het circus, dat staat voor jeugd, voor eeuwig jong en lenig, heeft voor mij een extra herinnering gekregen: de geur van sterke boter, die zich hechtte aan mijn handen als ik de zegels uit de opgespaarde wikkels knipte.